Afgelopen zaterdag was de jaarlijkse recensentenborrel bij Hinderickx & Winderickx aan de Oude Gracht in Utrecht. Een goede gewoonte. Ik toog erheen met snacks, vorkjes (er zou taart zijn), tafellinnen. Het was prachtig weer. Ik propte me in te korte treinstellen tussen een teveel aan passagiers. We deden het goed, schoven een beetje in, stapelden tassen op schoot, wurmden sjaals rond halzen los. Op station Amersfoort dromden we in een bewegende sliert naar de overkant van het perron om de trein, die op het punt van vertrekken stond, te halen. In Utrecht haastte ik me met een OV fiets door de eindeloze voetgangerspassages (sinds wanneer worden fietsen geweerd?) langs de gracht. Net op tijd om het meegebrachte tafellinnen over de boekenkast te draperen ter bescherming van vetvlekken en rode wijn.
Wat zo leuk is aan een recensentenborrel, is dat je er met een of meerdere boeken wegkomt. Er is altijd het moment dat elke recensent, met het hoofd zijwaarts gekanteld, langs de boekenkasten schuift op zoek naar een boek. Ik stond te twijfelen bij winkeldagboek deel 3. Er lag een gebonden – en een paperback editie. Het verschil was tien euro. Ik koos de paperback, er moesten ook nog boodschappen gedaan worden, zo dacht ik. Terug in de trein naar huis werd dit gelijk afgestraft. René Hesselink, boekhandelaar, schrijft op dinsdag 3 juni 2008, ‘Waarom begrijpen de mensen toch niet dat je, als je een een beetje bibliotheek wilt opbouwen, gebonden boeken moet kopen.’ Oei, oei, oei! Iets verder schrijft hij het slachtoffer te zijn van lezers die zo goedkoop mogelijk willen lezen. Ik voelde me met terugwerkende kracht gewogen en te licht bevonden door de boekhandelaar.
Ik lees verder, over een klant. ‘Daar was die vreselijke Van der A. weer. Al jaren bezoekt hij onze winkel regelmatig, maar nooit koopt hij wat. Vaak heb ik me afgevraagd wat hij hier toch zoekt. Te veel tijd waarschijnlijk en dat probeert hij in onze winkel kwijt te raken.’ Ik lach besmuikt, maar weet ook: Verlaat nooit een boekwinkel zonder boek! Meesterlijk hoe beide boekhandelaren na publicatie van hun eerste winkeldagboek, de verwachting hadden dat het wel klanten zou trekken. Niets bleek minder waar. ‘Veel klanten durfden niet een boekwinkel te betreden waar je het risico liep in een boek terecht te komen. De lafaards!’ Ze maakten het goed door zichzelf in deel 2 ‘als net zulke beklagengswaardige sukkels’ te beschrijven als de klanten.
Ach, en dan het overlijden van ‘kompaan’ Hans Engberts in 2011. Het zoeken naar een nieuw evenwicht in het voortbestaan van de winkel. Twee weken na zijn overlijden schreef Hesselink, ‘Soms ben ik kwaad op hem dat hij ertussenuit is gepiept en mij in de steek heeft gelaten met die winkel en al het gedoe.’ En dan, ‘Gek idee, dat Hans deze regels nooit zal lezen. Voor wie schrijf ik eigenlijk nog?’ Gelukkig bleef hij schrijven, over klanten, inkoop van boeken, de stand van de literatuur, goede en slechte verkoopdagen, regenachtige dagen, en altijd die ééneurobakken.
De laatste regels van dit winkeldagboek werden geschreven op 12 september 2022, het boek zit in de laatste redactieronde. ‘Het wordt een bijzonder leuk boek, evenals de vorige delen. Denk ik. Jammer dat ik het zelf geschreven heb. Ik zou het graag lezen.’ Dit is inderdaad een bijzonder leuk boek, moeilijk weg te leggen. Was Hesselink geen boekhandelaar, dan was hij toch schrijver.
H&W winkeldagboek 2007-2022 / René Hesselink en Hans Engberts / blz. 287 / Uitgeverij IJzer
Onder pseudoniem Inge Meijer verscheen deze column op Literair Nederland.