Ik denk aan Tove Ditlevsen die in het geheim aan haar eerste roman schreef. Daarna schrijft ze verder, verhalen vooral, ‘het gordijn tussen mij en de werkelijkheid is weer dik en geeft me een gevoel van geborgenheid.’ Vanaf haar twaalfde schreef ze gedichten, droomde ervan een boek te zijn dat door anderen meegenomen zou worden, gelezen worden. Is dromen het begin van succes?

Ditlevsens kwam uit een armoedig gezin, wilde al jong schrijven, maar verlangde ook naar een gewoon leven. Als haar eerste kind geboren is, zegt ze tegen haar eerste man, ‘Nu zijn we vader, moeder en kind, een doodgewoon normaal gezin.’ Hij vraagt waarom ze dit zegt, want ze is bepaald niet normaal. ‘Daar kan ik hem geen antwoord op geven, maar dit wens ik al zo lang als ik me kan herinneren.’ Daar schuurt het. Schrijver zijn en huisje-boompje-beestje gaat niet goed samen.

Op de cover van het boek Het moeder model van Joke de Wolf staat de naakte beeltenis van een zwangere vrouw. Het is een zelfportret van de kunstenares Paula Modersohn-Becker. Haar verhaal komt verder niet in het boek voor, maar De Wolf vertelde tijdens het literaire evenement Boekfest, dat Modersohn-Becker zichzelf zwanger schilderde, maar het niet was, het ook niet wilde. Omdat ze wist dat ze dan voor de kunsten verloren zou zijn. Toch werd ze niet veel later zwanger, kreeg een kind, overleed kort na de bevalling aan een bloedstolsel in haar hoofd. Hoe wrang het leven. Tove Ditlevsen kiest ervoor te schrijven. Ze ondergaat tweemaal een abortus, trouwt vier keer (de wanhoop en de juiste keuze) en krijgt drie kinderen terwijl het verlangen naar onafhankelijkheid overheerst.

Haar boeken zijn verslavend, ze schrijft in strakgetrokken, betekenisvolle zinnen. Ze schrijft, ‘Edvin [haar broer] is bij zijn vrouw weg. Nu woont hij weer thuis in mijn oude kamer achter het gordijn en mijn moeder is gelukkig, al zal hij verhuizen zodra hij een kamer heeft gevonden. Mijn moeder zegt dat ze best begrijpt waarom hij bij Grete weg is, want ze dacht alleen maar aan kleren en flauwekul en dat houdt geen man  vol. Maar mijn broer pikt het niet dat Grete zo wordt afgekamd. Hij zegt dat de fout bij hem ligt. Hij hield niet van haar en daar kon zij niets aan doen. (...) Ik vind het een stuk prettiger om bij mijn ouders langs te gaan nu mijn broer er weer woont. We praten over mijn poëziebundel en Edvin kan maar niet begrijpen dat je met zoiets geen geld verdient. ‘Het is werk’, zegt hij, ‘en het is ronduit schandalig dat je er niet voor wordt betaald.’ We praten ook over Edvins gehoest en over alle nieuwe ziekten van mijn moeder.’

Leven van pen en papier, een boek publiceren betekent geluk. Ditlevsen verhalen ontstaan in het verborgene (ik wens me een gesloten kamer). Haar taal gruwelijk mooi die recht je hart in gaat. Zoals de pijl van de legendarische kruisboogschutter Wilhelm Tell de appel op het hoofd van zijn zoontje doorboort.

Als ze door haar derde man, die arts is, verslaafd raakt aan verdovende middelen, wordt ze meerdere keren opgenomen in psychiatrische klinieken. Daar schreef ze Kindertijd en Jeugd, boeken waar ze later beroemd mee werd. Om te schrijven moet je niet al te gelukkig zijn, anders wordt het niks, schrijft ze aan het eind van Jeugd. 'Misschien zal een kind dat heel stiekem van poëzie houdt deze gedichten lezen en er iets bij voelen wat haar omgeving niet begrijpt.', zo droomde Ditlevsen.

Haar huwelijken liepen allemaal spaak. En dat dit alles, de verlaten kinderen en dergelijke, op rekening van de vrouw kwam. Op achtenvijftigjarige leeftijd maakte ze een einde aan haar leven. Lees haar boeken. Dat is wat ze wenste, gelezen worden.

Het moeder model, over kunst, vrouwen en moederschap
Joke de Wolf
Atlas Contact (2025)

Deze column verscheen eerder op Literair Nederland (april 2022), en werd bijgewerkt op 30/09/'25.